|
|
De geschiedenis van Parfum
De geschiedenis van parfum gaat heel ver terug naar de prehistorie.
Door het verbranden van hout en hars bijvoorbeeld om het eten daarmee
lekkerder te maken.
Over het ontstaan van parfums zoals wij die heden ten dagen kennen,
zijn er meerdere theorieën. De meerderheid gaat er van uit dat het in
Egypte ontstaan is. Hoewel er ook aanwijzigingen zijn dat parfums
mogelijk ontstaan zijn in Griekenland en Arabië.
De oudste parfums zijn gevonden in graven in Egypte uit de
predynastieke tijd (voor 3100 v. Chr.) en waren gemaakt van
geïmporteerde hars van naaldbomen en plantaardige vetten. Met die
wetenschap behandelen we de geschiedenis van parfum op deze site alsof
de oorsprong inderdaad in Egypte plaats heeft gevonden. Omontsloten
wetenschappelijk bewijs is hier nooit voor geleverd en de kans is
groot dat dit in de toekomst ook zo zal blijven.
In Egypte speelden aromatische substanties een grote rol en werden op
twee manieren toegepast: door verbranding en in de vorm van balsems en
zalfjes. De ingrediënten werden in olie of vet gedompeld (enfleurage)
of werden samen verhit (maceratie). Soms duurde het dan wel een jaar
voordat bepaalde ingewikkelde mengsels gereed waren. In veel tempels
waren er zelfs speciale werkplaatsen voor het maken van parfums.
Hiërogliefen en recepten zijn teruggevonden in Edfou en Philae.
De bereidingen werden daarna al snel ingewikkelder. Een beroemde
bereiding is de Kyphi. Dit bevat de belangrijkste ingrediënten uit die
tijd: mirre – mastiek – jeneverbessen – fenegriek – pistache –
aardamandel. Deze werden eerst verpulverd en dan gezeefd. Dit poeder
werd dan weer met wijn en vervolgens met een mengsel van gekookte
dennenhars en honing vermengd. Omdat distilleren met pure alcohol nog
onbekend was, gebruikte men plantaardige olie of dierlijk vet om de
geur van planten of hars te absorberen. Hier werden dan weer
kleurstoffen en geneeskrachtige middelen aan toegevoegd. De recepten
hiervan zijn wederom te vinden in tempels van Edfu en Dendera. Maar
een ieder die dit recept probeert gaat falen. Hoewel na speuren op het
internet is gebleken, dat met de hedendaagse technieken er een parfum
erg dicht in de buurt komt. Dit is Shiloh by Hors la Monde. (Angelie
Jolie-Pitt heeft een rechtzaak aangespannen i.v.m. de naam Shiloh –
naam van haar dochter – maar heeft deze vervolgens teruggetrokken
omdat de naam van het parfum al twee jaar voordat haar dochter werd
geboren was bedacht). Later is door de Grieken Kyphi ook als medicijn
gebruikt.
In Egypte werden parfums en zalfjes veel gebruikt bij rituelen. De
goden werden beschouwd als bijzonder geurige wezens, wier goddelijke
kenmerken in parfums tot uiting kwamen. Ook hadden geuren een
beschermende functie. Zoete geuren weerden het kwaad af en sterke
parfums werden bij begrafenisrituelen gebruikt om de zintuigen van de
overledenen weer tot leven te wekken. Bij het mummificeren werden ook
geurige ingrediënten gebruikt wat tevens de ontbinding moest
verdoezelen. De zalf werd bewaard in potjes of vazen gemaakt van
albast, porselein, steen of aardewerk. Weer later kwamen de glazen
flesjes, kannen, kruikjes en vazen.
Rond 1300 v. Chr. werd parfum zelfs aangeraden om te gebruiken in het
leger om strijdwagens en soldaten met geparfumeerde oliën te zalven.
Dit voorafgaande aan een bezoek aan de farao. Dit viel niet overal in
de smaak. Zo werd in Sparta parfum verboden. De Spartaanse koning
Agesilaus verliet zelfs in 361 v. Chr. halsoverkop een Egyptisch
banket omdat hij het overvloedig gebruik van reukwaters maar decadent
en verwijfd vond.
De Grieken gingen parfum buiten de religieuze gewoontes ook gebruiken
voor de dagelijkse verzorging. Bijvoorbeeld in bad of om er hun hele
lichaam mee in te smeren. De doden werden ook geparfumeerd en
vervolgens met het parfumflesje (aryballos) begraven.
"De aryballos, afkomstig uit Corinthe, waar hij de meest gangbare
parfumfles is, heeft een kenmerkende bolle vorm, overgenomen door de
Attische ateliers vanaf de
6de eeuw v. Chr. In de iconografie is de aryballos vaak verbonden met
de mannenwereld,
meer bepaald met de atleten en het gymnasium. Hij zou de olie bevatten
waarmee ze
het lichaam bestrijken vóór de inspanning. Het beperkte aantal
aryballoi dat in Athene is
gevonden doet vermoeden dat ze ook uit andere materialen werden
vervaardigd, zoals leder
of metaal."
Bron :© Laon, Musée d’Art et d’Archéologie - ©
Musées royaux d’Art et d’Histoire, Bruxelles - © Allard Pierson
Museum, Archeologisch Museum van de Universiteit van Amsterdam - ©
Badisches Landesmuseum Karlsruhe, inv. Nr 69.66
Vanaf ongeveer de 8ste eeuw v.Chr. begon het verhandelen rond de
Middellandse zee. De Feniciers zijn de grote zeevaarders. Het ruim van
hun schepen waren niet alleen gevuld met eigen producten, maar ook van
de omliggende volkeren. Van de Zwarte Zee tot Zuid Frankrijk worden
langs alle kusten Griekse steden opgericht. Dan begint de uitwisseling
van producten, ingrediënten, mensen en technieken.
De flesje gaan specifieke vormen aannemen per land of cultuur. Egypte
– god Hapi, lang orige egel. Griekenland – aryballoi, gehelmd hoofd,
hoofd van Heracles. Nabije Oosten – hybride wezens. Deze objecten
werden gevonden op de eilanden Rhodos, Samos, Naucratis
Grieks-Egyptische stad van de Nijldelta.
De verspreiding van deze met of zonder inhoud gevulde flesjes laat
vermoeden dat er een bloeiende handel was in parfum. Zo heeft Rhodos
een belangrijke rol gespeeld in de parfumproductie
Parfum in de tijd van Alexander de Grote
Het Perzische Rijk wordt overwonnen door Alexander de Grote. Het is
dan 334 tot 323 v. Chr. Het omvat een gebied van Klein-Azië, Egypte,
en het Nabije en Midden Oosten en Noord India. Na zijn dood worden de
veroveringen gedeeld. De economische structuren van de mediterrane
wereld worden gewijzigd. De nieuwe handelswegen is een van de
belangrijkste redenen van de veroveringstocht van Alexander de Grote.
Dit veranderde de geuren en smaken in de Griekse en Westerse wereld.
De grondstoffen uit Azie en Afrika worden verhandeld in zeer kostbare
flesjes. Er verschijnen nieuwe planten en kruiden zoals citroenkruid,
bergamot, gember en vele variaties van kaneel.
De “Neuzen”
In de Romeinse tijd waren er meerdere termen voor parfumeurs, die wij
in deze tijd “ de Neuzen” noemen.
– unguentarius, parfumverkoper
(de meest algemene benaming);
– seplasiarius (van Seplasia, parfummarkt van de stad
Capua), verkoper van geneesmiddelen, drogist;
– thurarius, wierookverkoper;
– pigmentarius, handelaar in kleurstoffen die zijn
aanbod vaak aanvult met parfumwaren.
Ze hadden toen niet allemaal het aanzien, die in deze tijd wel is. Er
werd in die tijd vaak getwijfeld aan de goede reputatie. Zo werden zij
regelmatig beschuldigd van het verkopen van bedorven waar. Vaak werd
er dan ook een soort bemiddelaar ingeschakeld die klanten
binnenhaalden voor de personen met een hoger sociale status, die ook
de winsten hadden.
Een aantal van die beroemde parfumeurs zijn:
Deinias uit Egypte, Megallos uit Sicilie, Niceros en Cosmus die het
parfum bestaande uit rozenwater met saffraan ontwikkelde wat als zeer
modieus werd beschouwd in de 1ste eeuw na Christus.
De doorontwikkeling van het parfum
Tot ongeveer in de 12 de eeuw is er verder weinig tot niets veranderd
in de parfum. Pas toen is de parfum zich gaan ontwikkelen tot zoals
wij hem nu kennen. Dit is te danken aan de Arabieren, die het
distillatietechniek ontwikkelden.
Nog steeds bleven wierook en mirre erg belangrijke geuren. Het
hygiënische aspect en de verleiding van parfum werden steeds meer
gewaardeerd. Huizen en hoofdtooien werden besprenkeld met parfum. Ook
werd er een nieuwe parfumhouder ontwikkeld. De Pomander. Dit was een
bol die bestond uit verschillende vakken met gaatjes. De vakjes werden
gevuld met o.a. Amber, hars, muskus en geparfumeerde oliën. Door de
gaatjes kon er dan een parfum ontsnappen. Al snel werden hier
therapeutische krachten aan ontleend waarvan ze dachten dat die de
pest en andere epidemieën uit kon roeien. Ook werd gedacht de
mannelijke potentie ermee te kunnen vergroten of vrouwelijke organen
ermee te sterken.
Opnieuw werden er in die tijd veel specerijen verhandeld en ontdekt.
Venetië is hierbij van groot belang. Dit werd toch al snel de
parfumhoofdstad. Er kwam ook steeds meer kruid uit China, Maleisië,
Indië en Ceylon. Vanuit het Verre Oosten bracht Marco Polo oa. Peper,
nootmuskaat en kruidnagels mee.
Vervolgens werd de parfum vloeibaar. Het kreeg de naam “reukwater”,
hoewel het in die tijd ook wel werd gedronken! De vloeibare parfum
werd gemaakt op basis van alcohol en etherische oliën.
Dit was ongeveer in de tweede helft van de 14de eeuw.
Na de ontdekking van Amerika, was Venetië niet langer de
parfumhoofdstad. Het is dan ongeveer de 15de eeuw. De specerijen
werden uitgebreid met vanille, cacao, tabak en kaneel. Dit kwam via
Portugal en Spanje de parfumindustrie binnen. Ook Nederland had hier
zijn aandeel in. Zij gingen waken over de productie ter plaatsen en
verbeterden de landbouwtechnieken
Het bewaren van parfum had ook steeds meer ontwikkeling. Zo waren er
fiolen, ampullen en geblazen glas. Daarnaast bestond er wit melkglas,
Venetiaans glas en kristal. En er was nog steeds de Pomander,
weliswaar iets meer uitgebreid.
In de 17de eeuw kwam het parfum in een snelle doorontwikkeling.
Iedereen was intussen bezeten van parfum. Het werd nu alleen in plaats
van als hygiëne juist gebruikt om vieze geurtjes te verdoezelen. Het
gebruik van water werd immers in deze tijd gezien als verspreider en
drager van de pest en andere ziekten.
Rond 1656 werd de handschoenparfumeur ontdekt. De aristocratie toonde
al een aan jaar geen interesse voor de leren handschoenen. Deze en hun
handen roken enorm naar verf. Daarop bedacht de handschoenindustrie om
er parfum op te sprenkelen. Deze versterkte positie in de parfumerie
ging ten koste van de drogisterij, apotheker en alchemisten.
Rond de 18de eeuw werd de Eau de Cologne ontwikkeld. Hiermee kwam de
wereld van de parfumerie in een versnelling. Het werd gebruikt in
badwater, inde wijn, als monddouche, als injectie of als verband. Dit
verfrissende water bestond voornamelijk uit neroli (sinasappelbloesem)
bergamot, rozemarijn en citroen. Al snel kreeg het de naam “4711” la
veritable eau de Cologne.
Parfum in het heden
De functie van parfum is heden niet alleen meer om lekker te ruiken.
Het product parfum is een essentieel onderdeel geworden van ons
zelfbewustzijn, onze "ik". Mode en marketing zijn doorgedrongen tot
alle lagen van de bevolking en bepalen voor een klein deel hoe je wilt
laten zien wie je bent.
Het parfum is een modeaccessoire die niet meer weg te denken is uit
onze samenleving. Een trend die je de afgelopen jaren ziet is dat het
product steeds modegevoeliger wordt. Vroeger voldeed het om eens in de
paar jaar met een nieuwe geurlijn op de markt te komen. Tegenwoordig
zijn er al merken die vrijwel elk jaar, meestal vlak voor de
feestdagen , een nieuwe geur of geurlijn introduceren. De concurrentie
zit immers niet stil, dus als zij dit doen kun je als A-merk parfum
niet achterblijven. De totale collectie met geuren breidt daarom snel
uit. Omdat de parfumwinkels beperkt zijn in de hoeveelheid aan types
parfum die ze kunnen verkopen zie je daarom steeds meer oudere geuren
uit het assortiment verdwijnen en ben je voor sommige merken of
soorten aangewezen op online shops.
Naast de parfums voor volwassenen zie je ook een toename in parfums
voor specifieke doelgroepen zoals kinderen en dieren. Ook de diverse
interieurparfums zijn niet meer uit onze hedendaagse samenleving weg
te denken.
Of het einde al in zicht is? De toekomst zal het ons leren.
|
|
